Deel I – Stand van zaken in de 30 RES-regio's
Deel I presenteert de stand van zaken van de 30 RES-regio’s.
35 TWh wordt gehaald, 55 TWh buiten beeld
De doelstelling in het Klimaatakkoord is het realiseren van ten minste 35 TWh grootschalige wind- en zonne-energie in 2030. Die doelstelling wordt waarschijnlijk gehaald. De benodigde vergunningen hiervoor zijn inmiddels afgegeven. De bandbreedte van de verwachte energieproductie in 2030 is 37 – 45 TWh, met een middenwaarde van 41 TWh. Het streefdoel van 55TWh bijft daarmee buiten beeld. Dit streefdoel stelden volksvertegenwoordigers in 2021 vast in de 30 RES'en 1.0.
De voorraad projecten in de pijplijn is lager dan ooit sinds de start van de RES. Zelfs projecten in een late fase worden steeds vaker geschrapt. Stilstand van het realiseren van hernieuwbare opwek op land dreigt:
- De mogelijkheden en ruimte voor wind en zon worden steeds kleiner of vragen om het aanpassen van plannen. Bijvoorbeeld door netcongestie, door strengere milieunormen voor windturbines en door de aangescherpte voorkeursvolgorde zon die – op uitzonderingen na – zon op landbouwgrond voorkomt. Of door maatschappelijke en politieke druk. Ook vragen Defensie en woningbouw meer ruimte.
- De inkomsten van wind- en zonprojecten lopen terug, onder andere door negatieve stroomprijzen. Steeds meer projectontwikkelaars voor wind en zon lijken zich terug te trekken.
- Netcongestie wordt steeds prangender. Er is een ‘maakbaarheidsgat’: niet alle stations die nodig zijn voor realisatie van het RES-streefdoel kunnen op tijd worden gerealiseerd.
Ambities blijven overeind ondanks knelpunten
Lokaal is energie nodig voor wonen, werken en vervoer. Daarom houden bestuurders hun streefdoel nog vast, ondanks de belemmeringen. Er worden oplossingen gevonden door bijvoorbeeld in te zetten op wat wel mogelijk is, zoals de opwek energie op rijksvastgoed (OER), balanswijken en energiehubs. Al wordt het vasthouden aan de eigen RES-doelen wel steeds lastiger gezien de weerbarstige praktijk.
Het Nationaal Plan Energiesysteem geeft aan dat duurzame opwek van elektriciteit moet doorgroeien, waar mogelijk ook op land. Want we gaan steeds meer elektriciteit gebruiken. Door o.a. meer elektrisch vervoer, elektrificatie in de industrie en het aardgasvrij verwarmen van de gebouwde omgeving. Regio’s vragen om tempo in het creëren van de juiste randvoorwaarden.
Praktijk: Drentse Zonneroute A37
In 2017 startte het project Drentse Zonneroute A37. Een samenwerking tussen meerdere Drentse gemeenten en de provincie Drenthe. Een mooi voorbeeld van multifunctioneel landgebruik, waarbij knooppunten, bermen en middenbermen zoekgebied zijn voor hernieuwbare energie. De opwekpotentie hiervanis meegenomen in de ambitie van de RES Regio Drenthe 1.0. Het projectis opgenomen in het programma Opwek van Energie op Rijksvastgoed (OER).
Lees verder: Drentse Zonneroute A37
Regio’s werken aan decentraal energiesysteem
Praktijk: Energiehub bedrijvenpark Medel
Bedrijvenpark Medel bij Tiel krijgt de eerste geheel zelfvoorzienende energiehub van Nederland. Hierdoor kan de bedrijfslocatie na belemmeringen alsnog uitbreiden.
Lees verder: Zelfvoorzienend bedrijvenpark krijgt als eerste nul op de meter
Praktijk: Win-win in het openbaar vervoer
Er zit veel potentie in het combineren van mobiliteit en energie zoals het verlagen van piekbelasting van het netwerk, meer flexibiliteit en besparen op energiekosten.
Lees verder: Samenwerken openbaar vervoer en energiesysteem is win-win
Regio’s missen lokale (experimenteer) ruimte en samenhang in ondersteuning
Praktijk: Republica: duurzaam stadstaatje in Amsterdam
De nieuwbouwwijk Republica in Amsterdam-Noord is gebouwd met een geïntegreerd energiesysteem op een grootverbruikaansluiting voor elektra en een warmte-aansluiting. Zo is maar een kwart nodig van de capaciteit die nodig was geweest met individuele aansluitingen.
Praktijk: Omgaan met aanvragen voor batterijen
Opslag in batterijen kan onderdeel zijn van de oplossing om vraag en aanbod van elektriciteit met elkaar in balans te brengen. Ontwikkelaars dienen steeds vaker aanvragen in voor grootschalige batterijen. De gemeente Breda deelt hun bevindingen.
Lees verder: Gemeenten hebben duidelijkheid nodig rond batterijopslag
Behoefte aan keuzes over ruimtelijke inrichting
Praktijk: Regionaal programmeren in de regio
De RES Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen ontwikkelde, met netbeheerder Liander, een aanpak voor integraal programmeren van het energiesysteem in de RES-regio. Zij zijn daarmee gangmakers in de provincie Gelderland. ‘Durf ook te zeggen wat je nog niet weet.’
Lees verder: Integraal programmeren in de RES: zo pakt de Groene Metropoolregio dat aan
Praktijk: Schets voor energiesysteem van toekomst voor Regio Foodvalley
In Regio Foodvalley is een ontwerpschets gemaakt die laat zien hoe er in de regio op verschillende manieren gebouwd kan worden aan een robuust, slim, efficient en rechtvaardig energiesysteem. Deze schets kan gebruikt worden voor complexe afwegingen in de energietransitie, vooral ook in samenhang met andere ruimtelijke opgaven.
Lees verder: Energiesysteem van de toekomst - Een schets voor Regio Foodvalley in 2040
Maatschappelijk gesprek en participatie
Praktijk: Burgerberaad Houten
Gemeente Houten wil in 2040 net zoveel energie duurzaam opwekken als Houten gebruikt. Hoe krijgt de gemeente dit voor elkaar? Deze opdracht gaf de gemeenteraad aan het burgerberaad dat bestond uit ruim honderd willekeurig gekozen Houtense inwoners.
Lees verder: Zo organiseerde Houten een burgerberaad over de energietransitie
Praktijk: Hoe open communicatie in Diemen leidt tot vaststelling projectgebieden wind
De Diemer gemeenteraad heeft vier projectgebieden voor windenergie vastgesteld, na een intensief participatieproces. De gemeente voerde gedurende vijf jaar een intensief participatietraject uit met inwonerbijeenkomsten, rondetafelgesprekken en inspraak via MER-procedure.
Lees verder: Hoe open communicatie in Diemen leidt tot vaststelling projectgebieden wind
Rechtvaardigheid steeds hoger op agenda
Praktijk: Betuwewind
Energiecooperatie Betuwewind is eigenaar van 7 windmolens. De inkomsten uit die windmolens gebruikt Betuwewind niet alleen om duurzaamheidsprojecten in de omgeving te realiseren, maar ook om de energierekening van haar leden te verlagen.
Praktijk: Zuidenwind
Zuidenwind heeft rond de bouw van de Coöperwiek en Windpark Heibloem samen met lokale partners op allerlei manieren bijgedragen aan een duurzame gebiedsontwikkeling – zoals het energieneutraal maken van het gemeenschapshuis en het opzetten van de dorpscooperatie HELD die zich inzet voor de leefbaarheid. Naast een omgevingsfonds is er duurzaamheidsfonds, dat breder is opgezet en niet beperkt tot de directe omgeving.
Lees verder: Omgevingsfonds Zuidenwind
Samenwerking in de regio’s gaat door
Praktijk: RES-regio's & TenneT
Vanwege het veranderende energiesysteem gaat landelijk netbeheerder TenneT werken met regionale teams op provinciaal niveau. De RES-regio’s moeten daar goed bij kunnen aansluiten. De RES'en en de netbeheerders hebben immers een gezamenlijke opgave: Een robuust, rechtvaardig en toekomstbestendig energiesysteem, dat past in de fysieke leefomgeving.
Lees verder: RES-regio's en TenneT: 'We moeten samen de puzzel leggen'
Praktijk: Toolbox natuurinclusieve energietransitie
De Natuur- en Milieufederaties maakten voor beleidsmakers, bestuurders en politici een toolbox met veel goede voorbeelden en ervaringen van anderen.
Lees verder: NMF toolbox natuurinclusief
